Söyleşen: Cumali Yardım
Karanlığın içinden geçtiğimiz zamanları yaşıyoruz. Nefesimiz düğümlenirken boğazımıza etrafımızdan ışık arıyoruz, rehber bulmaya çalışıyoruz. Toplum ve birey, kendisini yalnız hissettiğinde ya da ötekileştirildiğinde “bir topluluğa ait olmak” güdüsünü taşır. Bu aidiyet duygusunun kitleselleşmesi ve kollektif bir şekilde bir araya gelmesinin sonucunda ise Sivil Toplum Kuruluşları kurulmuştur. Temelleri bağımsızlık ve özgür irade üzerine kurulan Sivil Toplum Kuruluşları; bireyi merkeze alan, kitlesel mücadeleyi güçlendirmek amacıyla kurulmuş yapılardır.
Birlikte yaşamı paylaştığımız ancak varlığını bilmediğimiz bir çok yapıyla iç içeyiz. Bu yapılardan en önemlisi de STK’larıdır. Varlıklarını duyduğumuz ve bildiğimiz birçok STK’nın ne olduğunu, neyi amaçladığını, neler yaptığını bilmiyoruz. STK’lar tüm Türkiye için olduğu kadar Trabzon için de önemli ve vazgeçilmez yapılardır. “Trabzon’daki STK’lar ile Pazar Söyleşisi” adını verdiğimiz bu söyleşide Trabzon’daki tüm STK’lara yer açıp bu konuda bilgilenmek ve demokrasinin vazgeçilmez unsuru olan STK’ların önemine yer vereceğiz. Örgütlü toplum sağlıklı toplumdur düşüncesiyle yola çıktığımız “Pazar Sohbetleri” dizisinde; Trabzon’daki Sivil Toplum Kuruluşlarını tanımak ve toplumsal yapılar içindeki yerini anlamak umuduyla böyle bir söyleşi dizisi gerçekleştiriyoruz. Bu söyleşimizin ikinci konuk STK’sı ise “Trabzon Sanatevi” Kuruluşudur.
Hep bu birliktelik dileklerimle, iyi okumalar dilerim.
Günümüz demokrasisinin en önemli unsurlarından birisi de Sivil Toplum Kuruluşlarıdır. Trabzon Sanatevi kurumu olarak demokrasi blokları içerisindeki yerinizi nasıl tanımlarsınız?
Trabzon Sanatevi, Kültür ve sanat alanında farklı sanat disiplinlerinden birçok derneğin bir araya geldiği sivil toplum örgütüdür. Farklı sanat disiplinlerinden edebiyat, müzik, resim, fotoğraf, mizah-karikatür, tiyatro gibi şimdilik 10 derneğin bir arada bulunduğu, Trabzon’un en büyük kültür ve sanat kurumudur. Kentteki demokrasi blokları içerisinde kültür ve sanat hareketliliğine devinim ve ivme getiren çok renkli, çok sesli ve uzun soluklu etkinlikler, eğitim ve atölye faaliyetlerini gerçekleştiren yapısıyla bu ölçekteki tek kurumsal yapıdır.
Trabzon da çalışmalar yapan bir kuruluş olarak Trabzon ve Trabzonluların Sivil Toplum Kuruluşlarına bakışı nasıl, bundan biraz bahseder misiniz?
Alanınız kültür ve sanatsa öncelik sıranızın oldukça aşağılarda olduğunu görürsünüz. Trabzon’da kültür ve sanat hayatının içerisinde 40-50 yılı bulan deneyim sahibi insanların yönettiği ve yönetiminde olduğu derneklerin temsilcileri olarak artık bunu biliyoruz. Ne acıdır ki geçmişi kültür ve sanat hareketliliğiyle anılan ve farklı sanat disiplinlerinde çok önemli insanlar yetiştiren bir kentten söz ediyoruz. Geçmişte bilinenin aksine; yerel yönetimlerle, diğer sivil toplum kuruluşlarıyla ve iş dünyasıyla müştereken yürütülmesi planlanan işlerde kültür ve sanat alanında harcanacak paranın çöpe atılmış bir para olduğu bakışı hakim duruma gelmiştir. Bu çölleşme kentteki kültür ve sanat hareketliliğini sanatın izleyeninin yine sanatçının kendisi olduğu noktasına getirmiştir. Bu çölleşme kentte sürdürülebilir kültür ve sanat etkinliklerinin yapılmasını oldukça güçleştirmekte, farkındalık yaratma konusunda kısırlaştırmaktadır. Bu haliyle beyin göçü yaşayan bir kent olarak, aydın kesimi temsil eden üst kültürden göç veren eğitimsiz ve öğretimsiz kesimi temsil eden alt kültürden göç alan bir insan profili oluşmuştur. Bu durumun oluşmasına en etken sebeplerden olan merkezi ve yerel yönetimsel bakışın ilgisizlik, yersizlik ve parasızlık başlıklarında sabit, sığ ve öngörüsüz olmasıdır.
Trabzon’da faaliyet gösteren bir kuruluş olarak şehre kültürel, sosyal ve ekonomik anlamda bir katkı sunuyor musunuz? Sunuyorsanız bu çalışmalarınız nelerdir? Bu çalışmalarınızı yeterli buluyor musunuz?
Trabzon Sanatevi kuruluşunu gerçekleştirdiği 2007 yılından bugüne kültür ve sanat alanında her yıl ortalama 100-150 arasında farklı sanat disiplinlerinde etkinlikler gerçekleştirmektedir. Bu etkinlikler halka açık ve ücretsiz yapılmaktadır. Etkinlikler; yerelde, ulusal ve uluslararası boyutta faaliyet gösteren dernek, kurum, kuruluş ve sanatçılarla gerçekleştirilmektedir.
Trabzon Sanatevi, ev sahipliği yapmanın ötesinde, ortağı olduğu ve kurumsal olarak gerçekleştirdiği projelerinde altına imza atmıştır. Avrupa Birliği ayaklı projeleri, Trabzon AB Bilgi Merkezi, kentimizdeki başkonsolosluklar, kent dışı büyükelçilikler ve Avrupa Birliği Türkiye Delegasyonu Başkanlığı ile müştereken yapmaktadır. Ulusal düzeyde kaybolmaya yüz tutan el sanatlarını yaşatmak ve gelecek nesillere aktaracak ustalarını yetiştirmek adına Kültür ve Turizm Bakanlığı ile müştereken yürütülen projeler örneğinde olduğu gibi benzer projelere de ev sahipliği yapmaktadır. Sanat boyutunda birçok ülkenin, ulusal ve yerel düzeyde alanında önemli insanların katılım sağladığı uluslararası sanat günleri pandemi öncesine kadar ortalama 5 güne yayılacak şekilde 11 kez yapılmıştır. Yurt içi ve yurt dışı sanat ve turizm fuarlarında kentimizi ve ülkemizi temsilen katılımlar gerçekleştirilmektedir. Bütün bu faaliyetler yıl içerisine yayılarak yapılmakta, Trabzon Sanatevi bağlamında kentte bir etkinlik takviminin oluşması sağlanarak izleyen sirkülasyonunun artmasına, kentsel tanıtıma ve turizm hareketliliğine katkı vermektedir.
Sivil Toplum Kuruluşları ve demokrasinin geleceği konusundaki düşünceleriniz nelerdir? Trabzon Sanatevi Kurumu olarak değişmesini istediğiniz hususlarda bir baskı unsuru olabileceğinizi düşünüyor musunuz?
Sivil toplum kuruluşlarının kanunen tabi oldukları statüleri gereği, hareket alanlarının her geçen gün daha da daraltıldığını düşünenlerdenim. Demokrasinin gereği, kurumsal politikalarını oluşturmada ve düşüncelerini açıklama konusunda çok da özgür olmadıklarını biliyoruz. Bu haliyle endişe verici boyutlara ulaşan süreçten rahatsız olduğumuz bir gerçektir. Bendensen sorun yok, değilsen ötekileştirilen bir yaklaşım sivil toplum iradesine ciddi zararlar vermekte ve çok sesliliği baskılamaktadır. Sivil toplum örgütlerinin az üyeyle tekil olmanın ötesinde, Trabzon Sanatevi örneğinde olduğu gibi birçok derneğin yan yana gelerek güç birliği yaptıkları ve seslerinin daha güçlü çıktığı kurumsal yapılara dönüşmeleri gerekmektedir. Artık günümüzde sivil toplum örgütlerinin üye ve dernek sayısı çoğunluğu nedeniyle daha çok muhatap alınmakta, duruşlarıyla caydırıcı ve baskılayıcı olmaktadırlar. Sivil toplum kuruluşlarının yaşadığı tüm bu olumsuzluklara rağmen yine de kazanımlar elde edilmiştir. Bu noktada Trabzon Sanatevi’nin yönlendirici olma etkisi yerel yönetimlerce kurulan birçok yapılanmanın içerisine davet edilmesiyle kendini göstermiş ve birçok proje içerisinde yer almıştır.
Sivil Toplum Kuruluşu’nun önemli bir misyonu da toplumun sorunlarını çözerek onu geleceğe hazırlamaktır. Trabzon Sanatevi’nin bu çabaları, geleceği hazırlamada yeterli olur mu? Bu konuda neler söylemek istersiniz?
Sivil toplum kuruluşlarının çözümün bir parçası olma noktasında en önemli dayanağı, yapılanmalarda liyakatin esas alınmasıdır. Çünkü bilgi ve birikim, verilecek mücadelelerde en önemli dayanak ve çözüm noktası olacaktır. Ortak aklı kullanmak, strateji belirlemek ve buna göre politikalar üretmek üye profilinden yönetimsel kadrolara kadar önemlidir. Peki, genel anlamda sivil toplum kuruluşlarındaki yapılanmalar böyle mi? Bu soruya gönül rahatlığıyla evet diyemiyoruz. Durum böyle olunca toplumsal sorunların çözümü noktasında elbette istenen başarıya ulaşmakta zorluklar yaşanıyor denebilir. Sivil toplum kuruluşlarının diğer bir dayanağı ise ekonomik özgürlüklerini kazanmış olmalarıdır ki bu da merkezi yönetime ya da yerel yönetimlere mecbur kalmalarının önüne geçerek daha radikal kararlar almalarını sağlayacaktır. Bu noktada Trabzon Sanatevi’nin derneklerden oluşan çoğulcu yapısı liyakati ve kendi içerisindeki maddi döngüyle ekonomik sorunlarını önemli ölçüde çözmüştür. Ancak; Trabzon gibi farklı sektörlerin çokça bulunmadığı, sponsorluk anlayışının çok da oturmadığı kent hayatında oldukça zorlukların yaşandığı da bir gerçektir. Bütün bunları şunun için anlatıyorum. Sivil toplum kuruluşları liyakat anlamında ne kadar donanımlıysa, ekonomik anlamda ne kadar güçlüyse toplumun sorunlarını çözerek geleceği hazırlamada o denli etkili olacaklarına inanıyorum. Trabzon Sanatevi bu noktada eğitim, atölye, kurs ve yarışma benzeri çabalarla, kentin imarında sosyal, kültürel ve sanatsal alanların oluşturulmasında olumlu iklimin yaratılmasına katkılar sağlayarak bu sorumluluğunu yerine getirmektedir.
