Kışın ortasında beş gün elektriksiz kalan Isparta’nın bazı köylerine hâlâ enerji verilemiyor. Hem uzmanlar hem yerel yöneticiler, Cengiz Holding ve Kolin İnşaat’ın bünyesindeki dağıtım şirketinin ihmallerini, alınmayan önlemleri sozcu.com.tr’ye anlattı. Tüketici dernekleri ise vatandaşın mağduriyetinin giderilmesi için neler yapmaları gerektiğini sıraladı
Elektrik dağıtım sektörünün özelleştirilmesi vatandaşa sadece kabarık faturalar olarak değil, karanlık olarak da geri dönmeye başladı.
Isparta’nın kış ortasında günlerce elektriksiz kalması hem dağıtım altyapısının eksikliğini gözler önüne serdi hem de bu ihmal vatandaşların ısınmadan aydınlanmaya, buzdolabındaki yiyeceklerinin ya da elektrikli ev aletlerinin bozulmasına kadar pek çok mağduriyet yarattı.
Bu kesintilerin nedenlerini, bölgedeki son durumu ve vatandaşların maddi, manevi mağduriyetlerinin giderilmesi için ne yapmaları gerektiğini 6 ayrı uzman ile konuştuk.
‘YAZIN YAPILMASI GEREKEN BAKIMLAR YAPILMADI’
Türkiye’nin elektriğini dağıtan 21 şirket var. Isparta, Antalya ve Burdur illerinin elektrik dağıtımını yapan şirket ise Akdeniz Elektrik Dağıtım A.Ş (AEDAŞ). Yaklaşık 2,2 milyon aboneye hizmet vermekle yükümlü olan ve 28 Mayıs 2013’te özelleşen bu şirket Cengiz Holding ve Kolin İnşaat’ın bünyesinde.
Bu süreçte Isparta’ya üç kez giden ve kurdukları ekiple söz konusu kesintilerin ana kaynağını raporlaştırmaya çalışan Elektrik Mühendisleri Odası (EMO) Antalya Şube Başkanı Şaban Tat, yaşanan kesintilerin ana nedenlerinden birinin, özelleştirmeyle birlikte devlet kademesinden gelen, kurumsal hafızaya sahip personellerin özelleşen şirketlerde yer almaması olduğunu söyledi.
Tat, “Şirketin gerek mühendis gerek teknik personel kadrosu sayıca çok zayıf. Üç ilin bu şekilde yönetilmeye çalışılması, bu sorunun yaşanılmasını tetikledi” diye konuştu.
“Bu hatların bu hale gelmesindeki sebeplerden biri de yaz aylarında yapılması gereken bakımların yapılmamasıdır” diyen Tat, “Bu bakımlarda eksiklik olduğunu gözlemliyoruz” dedi.
HİZMET DEĞİL, KÂRLILIK ÖNE ÇIKIYOR
Özelleşen firmaların kâr odaklı olduklarını vurgulayan Tat, “Kârlılık ön planda olduğu için yapılan yatırımlar da buna göre şekilleniyor. Yatırımlar üç ili de kapsıyor ancak Isparta’ya yapılan yatırımı daha düşük iken Antalya’ya yapılacak yatırım daha yüksek tutulabiliyor. Belli başlı bakım süreçlerindeki ihmaller ve personelden sağladıkları avantajlar bu sorunun yaşanmasına yol açtı” ifadelerine yer verdi.
Sistem altyapısını ayağa kaldırmak için sürece ihtiyaç olduğunu da aktaran Tat, yapılması gerekenleri ise şöyle sıraladı:
“Bu yaşanılan bir örnek teşkil etmeli. Personel sayısı artırılması, kalifiye eleman sayısının fazlalığı çok önemli. Bölgeye yatırımlar daha üst seviyede yapılmalı ve bu yatırımları, bakımları devletin daha çok denetler hale gelmesi gerekiyor.”
KÖYLERE HÂLÂ ENERJİ VERİLEMİYOR
Isparta Muhtarlar Derneği Başkanı Gökhan Büyükleblebi, 6 Şubat gecesi itibarıyla Isparta Merkez’deki enerji kesintilerinin sona erdiğini ancak bazı köylerdeki elektrik kesintilerinin sürdüğü bilgisini verdi.
Büyükleblebi de EMO Antalya Şube Başkanı Şaban Tat gibi, kesintilerin uzun sürmesinin ana nedenlerinden birinin dağıtım şirketinin yeterli ekibinin olmaması olduğunu söyledi.
“Günlerce elektriksiz kalınmasının ve sürecin yavaş işlemesinin nedenlerinden biri, şirketin bu hasarı karşılayacak yeterli elemanının olmamasıydı” diyen Büyükleblebi, “İlk etapta hasarın bu kadar büyük olacağı da düşünülmedi. İhbarların gelmesiyle anlaşıldı. İlk 24 saatlik kayıp böyle oluştu. Enerji bakanının ve diğer illerden takviye ekiplerin de gelmesiyle iş hızlandı” diye konuştu.
Muhtarlar olarak diğer illerden gelen ekiplerin Isparta’yı bilmemesinden dolayı arıza olan sokakları tek tek dolaştırdıklarını anlatan Büyükleblebi, son duruma ilişkin şunları aktardı:
“Merkezdeki avantajımız elektrik direklerinin yol kenarlarında olmasıydı. Şimdi Isparta Merkez’e enerji verildiği için ekipler köylere dağıldı. Ancak sıkıntı şu ki, köylerdeki elektrik direkleri tarlaların içinde, tarlalar da karla kaplı. Giden ekip kara saplanabiliyor. Bu sefer kurtarma ekibinin gitmesi vs derken yine zaman kaybediliyor. Ancak sanıyorum il genelindeki tüm kesintiler en geç bu akşama kadar bitecektir.”
ŞİRKETE VERİLEN HARCAMA YETKİSİ 1.8 MİLYAR TL
EMO Yönetim Kurulu Üyesi Olgun Sakarya, bu durumun, sağlıklı bir bakım onarım ve periyodik kontrol işleminin yapılmaması, yapıldıysa da yeterli sayıda eleman ve ehil eleman eliyle yapılmamasının yarattığı bir sonuç olduğunu vurguladı.
Dağıtım şirketlerinin altyapı yatırımları için ‘fazlasıyla yeterli ödeneği’ olduğunu belirten Sakarya,
“2011-2020 arasında dağıtım şirketlerine, tarifelere yansıtmak üzere verilen harcama yetkisi 43.4 milyar TL. AEDAŞ’a verilen harcama yetkisi yaklaşık olarak 1.8 milyar TL. Bunun 1.68 milyar TL’lik kesimi son 9 yıldır yani özel sektör zamanında ayrılan para. Böylesine bir kaynak varken altyapı yatırımlarına yeterli yatırımın yapılmaması düşündürücü” diye konuştu.
‘KRİZ EYLEM PLANI DA YOK’
Şehir merkezinin günlerce elektriksiz kalmasının hiçbir şekilde kabul edilebilir bir izahı olmadığına dikkat çeken Sakarya, değerlendirmesine şöyle devam etti:
“Bu, özelleştirmelerin yarattığı bir sonuçtur. Dağıtım hizmeti veren 21 şirketin hepsinin de sektöre bakış açıları farklı, hizmet anlayışları farklı. Bu farklılıklar bu tür sorunları beraberinde getiriyor.
Dağıtım şirketinin çok ciddi bir ihmali söz konusu. Meteoroloji uyarılar yaptı, bunları duymazdan gelirseniz, tedbir almazsanız bu tür vakalar da kaçınılmaz olur.
Üstelik şirketin kriz eylem planı da olmadığını görüyoruz. Dağıtım şirketinin burada çok ciddi sorumluluğu var. Denetlemeyen, yaptırım uygulamayan kamu kurumlarının da sorumluluğu var. EPDK bu konuda sorumluluk taşıyor, bu yaşanılandan sonra kamusal görevini yerine getirip inceleme başlatması gerekir.”
‘LİSANS ALIRKEN VERDİĞİ TAAHHÜTLERE UYMADI’
TMMOB Makina Mühendisleri Odası Enerji Çalışma Grubu Başkanı Oğuz Türkyılmaz da, günlerce elektrik kesintisi yaşanmasının ilk sorumlusunun dağıtım şirketi olduğunu vurguladı: “İkinci sorumlu onu yeterince denetlemeyen TEDAŞ, üçüncü sorumlu da Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı başta olmak üzere valilik ve belediye gibi yerel yönetimlerdir.”
“Isparta en soğuk il değil, en ağır kışı da geçirmiyor. Bu yüzden bu tür bir kesinti mazur görülemez” diyen Türkyılmaz, “Belli ki bir hazırlıkları yok. Acil eylem planları da yok. Tedaviyi sadece pansumanla yapmaya çalışıyorlar. Bu sorun, özelleştirmelerin söylendiği gibi hizmet kalitesini artırmadığını, aksine nasıl bir çıkmaz olduğunu ortaya koydu” diye konuştu.
İşin bir başka boyutunun da, şirketlerin dağıtım lisansı alırken belli yükümlülükler altına girmesi olduğunu vurgulayan Türkyılmaz, “EPDK’dan lisans alırken hangi koşullarda elektriği sorunsuz bir şekilde dağıtacağının taahhüdünü veriyorlar. Abonelik sözleşmesiyle de yurttaşla akit yapıyor. Ancak verilen taahhütlerin de, akdin hükümlerinin de yerine getirilmediğini görüyoruz” ifadelerine yer verdi.
Türkyılmaz ayrıca, Isparta’nın afet bölgesi ilan edilmesini talep edilmesine ilişkin önerilere de tepki göstererek şu değerlendirmede bulundu: “Afet bölgesi ilan edilirse şirket diyecek ki ‘burada afet olmuştur’. Maddi tazminat sorumluluğunu yerine getirmeyecek. Buna izin vermemek gerekir. Vatandaşa yaşatılan bu mağduriyetten dolayı EPDK’nın duruma müdahil olması, vatandaşın uğradığı zararı şirketten istemesi gerekiyor.”
VATANDAŞIN TAZMİNAT TALEP ETME HAKKI VAR
Peki bu karda kışta günlerce karanlıkta kalan vatandaşın, yaşadığı mağduriyetlerin giderilmesi konusunda ne yapması gerekiyor?
Tüketici Konfederasyonu Başkanı Aydın Ağaoğlu, Elektrik Piyasası Tüketici Hizmet Kalitesi Yönetmeliği’nce, vatandaşın plansız elektrik kesintileri durumunda tazminat talep etme hakkı olduğunu anlattı.
Ağaoğlu, “15 bin 430 TL’ye kadar olan tazminat talepleri ile ilgili tüketici hakem heyetlerine başvurulmalı. Oluşan zarar 15 bin 430 TL’nin üzerindeyse önce adliyelerde arabulucuya gidilmeli, anlaşma sağlanamazsa tüketici mahkemesine harç ödenmeden başvurup, tazminat talebi dava edilebilir” diye konuştu.
ESNAF DA HUKUK MAHKEMELERİNE BAŞVURMALI
Tükoder Başkanı Aziz Koçal ise, bu kesintilerden dolayı esnafın bir zararı olmuşsa tüketici hakem heyetine gidemeyeceklerini, onların da hem maddi hem manevi tazminat haklarını hukuk mahkemelerinde aramaları gerektiğini söyledi.
Dağıtım şirketinin kaliteli ve kesintisiz enerji sağlamakla yükümlü olduğunu anımsatan ve ayıplı hizmet, satış olduğunu vurgulayan Koçal, şöyle devam etti: “Uzun süreli kesintilerde buzdolaplarındaki yiyeceklerde bozulma meydana geldiyse, bozulan malzemelerin fotoğraflarını çekip, bir liste ile tutanak oluşturmalılar. Tutarı önce elektrik dağıtım şirketine bildirmeli sonra tüketici hakem heyetine başvurabilirler.”
