Biyografi & Anma: Türk Futbolu ve Trabzonspor’un Bilge İsmi; Özkan SÜMER

-Mehmet Fatih KÖROĞLU / VİRA TRABZON HABER

“Bir insanın bilgi ve yetenek seviyesi, onun bir yerlere gelmesine olanak sağlayabilir ancak unutulmamalıdır ki; Makam gider, unvan kalır. Unvan gider, insan kalır. İnsan gider, anlam kalır. Mesele anlam yaratabilmektir.” (aramızda geçen telefon konuşmasından…18 Haziran 2019)

“Türk Futbolunun bilge kişisi” Özkan Sümer, Trabzonspor’da futbolculuk, teknik direktörlük, başkanlık görevinde bulunan tek isim olarak tarihe geçti.

Kanser tedavisi gördüğü Karadeniz Teknik Üniversitesi Farabi Hastanesinde 22 Aralık 2020’de yaşamını yitiren Özkan Sümer, Trabzon’un Maçka ilçesinde 20 Kasım 1940 yılında dünyaya geldi.

FUTBOLCU ÖZKAN SÜMER

Çocuk yaşlarda futbolla tanıştı. Ortaokul eğitimini sürdürürken Trabzon’un köklü kulüplerinden İdmanocağı’nın genç takımında kaleci olarak amatör futbol hayatına başladı. Kaleciliğe, fizik yapısının uygun olmasından dolayı büyükleri teşvik etse de bu mevkide uzun süre oynamadı. Kısa bir süre forvet olarak top koşturdu ama sonrasında savunmaya geçerek futbol hayatının sonuna kadar bu mevkide oynadı.

İdmanocağı Genç Takımının ardından futbol yaşantısına Yolspor’da devam etti. Bu süreçte vatani görevini yapmak üzere bir süre futboldan ayrı kaldı. Askerliğin ardından tekrar Yolspor’da futbol oynadı. Bir sezon sonra yeniden İdmanocağı’na transfer oldu. 1964-1965 sezonunda Trabzon’dan ayrılarak Zonguldak Kömürspor’da futbol oynadı.

Sezon bittiğinde Trabzon’a geri döndü, İdmanocağı’nda forma giyerken 1967 yılında Trabzonspor kurulunca; İdmanocağı’ndan Trabzonspor’a geçen isimlerin başında gelen Özkan Sümer, 3 yıl boyunca Trabzonspor formasını terletti. Kimi maçlarda takımın kaptanlık görevini üstlenen Sümer, 1970-1971 sezonunda Trabzonspor‘dan ayrılarak Sebat Gençlik’e transfer oldu. Kırmızı Beyazlı takımda hem futbolcu hem takım kaptanı hem de yardımcı antrenör olarak görev yapan Sümer, bir süre sonra futbol yaşantısını noktaladı.

ANTRENÖR ÖZKAN SÜMER

Futbolculuğun ardından Amatör Futbol Antrenörlüğü belgesi alan Özkan Sümer, kariyerinde yeni bir sayfa açarak Trabzon Fahri Bölge Antrenörü olarak göreve başladı. Türk Futbol Tarihine “Altyapı” kavramının oluşmasını sağlayan isimlerin başında gelen Özkan Sümer, Yolspor Başkanı Osman Saka ile birlikte 1971-1972 sezonunda Türkiye’de Gençler Ligi’ni başlattı. Yolspor, Gençlerbirliği, Yalıspor ve daha birçok kulübün genç takım kurmasına vesile olan Özkan Sümer, ardından Trabzon’da Amatör Lig’in kurulmasını sağladı.

1972-1973 sezonunun 23’üncü haftasında Trabzonspor Teknik Direktörü Mustafa Ertan görevden ayrılınca yerine genç takımı çalıştıran Ahmet Suat Özyazıcı getirildi. Özyazıcı’dan boşalan Genç Takım antrenörlüğü koltuğuna ise Özkan Sümer getirildi. Sümer’in gelişiyle birlikte 1970 yılında kurulan genç takım “altyapı” olgusuna dönüştü. Göreve geldiği ilk günden itibaren planlama ve çalışmalarıyla birlikte genç takımın yanı sıra minik yaşlarda oyuncular için turnuvalar düzenleyen Sümer, işlerin genişlemesiyle birlikte altyapı yönetiminin kurulmasını talep etti.

Trabzonspor Kurucu Üyesi Nizamettin Algan ve Eski Divan Başkanımız Ali Özbak’ın çalışmalarıyla birlikte “Altyapı Komite Yönetimi” kuruldu ve kurulan yönetim futbol altyapısı ile birlikte boks, güreş, yüzme gibi 8 branşı yönetti. Sümer 1981 yılına kadar bu görevini kesintisiz sürdürdü.

1973-1974 ve 1974-1975 sezonlarında alt yapının yanı sıra Ahmet Suat Özyazıcı’nın yardımcılığını da yapan Özkan Sümer 1978-1979 sezonu öncesi Özyazıcı’nın görevden ayrılmasıyla birlikte Trabzonspor Teknik Direktörü oldu. Dört milli oyuncusunu yeni sezon öncesinde satmak durumunda kalan Trabzonspor için “Artık şampiyonluğa oynayamaz, lige tutunsunlar yeter” yorumları yapılırken, Özkan Sümer takımıyla birlikte Uludağ ve Kızılcahamam’da tam 53 gün süren ağır ve yorucu bir kamp dönemi geçirdi. Sezon öncesi İstanbul’da Galatasaray ile yapılan hazırlık karşılaşmasını 4-1 kazanan Trabzonspor’a bir gün sonra gazeteler övgü dolu manşetler atmaya başladı. Sadece iki oyuncu transfer edilen sezonda diğer eksik bölgeler altyapıdan çıkan oyuncularla doldurulmuştu. Özkan Sümer ilk sezonuna fırtına gibi giriş yaparak devrenin ilk yarısını (15 maç) namağlup ve sadece bir gol yiyerek tamamladı.

Sezonun son maçında Ordu’da Orduspor ile karşılaşan Trabzonspor, Sümer’in “Hayatımın en uzun doksan dakikası” diyeceği karşılaşmada rakibiyle 0-0 berabere kalarak Trabzonspor‘u üçüncü kez şampiyon yapan Teknik Direktör olarak adını tarihe yazdırdı.

Şampiyonluk kupasının ardından Cumhurbaşkanlığı Kupası’nı da kazanan Özkan Sümer, 1979-1980 sezonu öncesi flaş bir kararla görevi bıraktı. Bir yıl sonra; 1980-1981 sezonunda tekrar Trabzonspor Teknik Direktörü olarak görev alan Sümer, Türk futboluna bir yeniliğin daha önünü açarak “Şok Pres” kavramını literatüre kazandırdı. Bu sistemle rakiplerine nefes aldırmayan ve baskın bir futbol oynayan Trabzonspor Takımı, ilk yarıda toplanacak 30 puanın 25’ini alarak harika bir performans gösterdi. Sadece bir transferin yapıldığı sezonda Özkan Sümer, takımın 5’nci kendisinin ise 2’nci şampiyonluğunu yaşadı.

Aynı sezon Trabzonspor’u çalıştırırken A Milli takım Teknik Direktörlüğü görevine de getirilen Özkan Sümer ligde fırtınalar estiren Trabzonspor’dan Milli Takım‘a fazla oyuncu aldığı için çok sert eleştirilere maruz kaldı. Eleştirilerin dozu artınca, Sümer, Türkiye-Galler maçının ardından istifasını vererek 2 maç antrenör olarak görev yaptığı A Milli Takım‘dan ayrıldı.

1980-1981 sezonundan sonra Trabzonspor Kulübü’nden ayrılan Sümer kesintisiz olarak 8 yıldır devam ettiği altyapı sorumluluğu görevini de bıraktı. Milliyet Gazetesi’nde spor yazarı olarak fikirlerini kamuoyuna aktaran Sümer, bir süre sonra Galatasaray’dan teklif aldı. Altyapı sorumlusu olarak görevlendirilen Sümer, 1981-1982 sezonunda ise Galatasaray Teknik Direktörü olarak göreve getirildi. Galatasaray’da Türkiye Kupası ve Cumhurbaşkanlığı Kupası’nı kazanan Sümer, 1982-1983 sezonun bitimine iki hafta kalan görevinden istifa ederek Trabzonspor‘un altyapı koordinatörlüğü görevine geri döndü.

1983-1984 sezon sonunda Trabzonspor‘un Teknik Direktörü Ahmet Suat Özyazıcı’nın görevden ayrılmasıyla yeni sezona Özkan Sümer ile devam edilme kararı alındı. Hem A Takım Teknik Direktörü hem de Trabzonspor Altyapı Sorumlusu olarak görevini sürdüren Sümer, Ligin 27. haftasında her iki görevinden de ayrıldı.

Yeniden gazete sütunlarına dönerek 1989-1990 yılları arasında Hürriyet Gazetesi’nde futbol yorumculuğu yapan Sümer, 1990-1991 sezonunda ise dördüncü kez Trabzonspor‘un Teknik Direktörü olarak görevlendirildi. Bordo Mavililerin unutulmaz Barcelona zaferinde kulübede antrenör olarak görev yapan Sümer, sezon sonunda görevden ayrıldı. 1994 yılında tekrar altyapı sorumlusu olarak Trabzonspor‘a geri dönen Sümer, 1997-1998 sezonunun 10. ve 24. haftaları arasında ise takımımızın Teknik Direktörlük görevini üstlendi. Bu görevin ardından altyapı çalışmalarına devam eden Sümer 1999-2000 sezonunda Trabzonspor’un altyapısındaki görevini de noktaladı.

BAŞKAN ÖZKAN SÜMER

Futbolun her noktasında yer alan Özkan Sümer, saha kenarındaki görevini sonlandırarak hayatında yeni bir perde daha açtı. 1996 ve 1997 yıllarında iki dönem TFF Başkanvekilliği yapan Sümer, 31 Aralık 2000 tarihinde yapılan Trabzonspor Olağan Genel Kurulu’nda başkanlığa seçildi. Sümer, Trabzonspor Kulübü‘nde hem futbolcu hem antrenör hem de başkanlık görevlerini yapan ilk ve tek isim olarak tarihe geçti.

31 Aralık 2000-15 Aralık 2002 tarihleri arasında başkanlık görevini yürüten Özkan Sümer, Aralık 2002’de yapılan Trabzonspor Olağan Genel Kurulu’nda yeniden başkanlığa seçildi. 8 aylık başkanlığının ardından, olaylı geçen Trabzonspor-Fenerbahçe Maçı sonrası TFF Disiplin Kurulu‘nun Fenerbahçe Kulübü aleyhine verdiği cezalar hakkında dönemin AKP Genel Başkanı ve Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan‘ın “Üstelik misafir takım ve taraftarı mağdur edilmiştir” şeklindeki eleştiri ve açıklaması sonrası TFF Tahkim Kurulu‘nun Fenerbahçe Kulübü aleyhine verilen cezaları bozup, Trabzonspor Kulübü‘ne ağır cezalar vermesi sonucu; “Bu kurul, Tahkim Kurulu değil, Tayyip Kuruludur. Ben kulübümün haklarını koruyamayan bir kulüp başkanı olarak burada oturamam” diyerek; bu görevinden istifa etmiştir.

Bu istifa sonucu Trabzon Şehri‘nde AKP Hükümeti‘ni protesto amaçlı yürüyüşler gerçekleşmiş ve 2004 Yılındaki yerel seçimlerde AKP pek çok belediyeyi kazanmayı başarsa da Trabzon‘u CHP‘ye kaptırmıştır.

AKİL ADAM ÖZKAN SÜMER

Trabzonspor, Galatasaray ve A Milli takım dışında Denizlispor, Malatyaspor, Konyaspor, Samsunspor ve Petrol Ofisi takımlarında Teknik Direktörlük görevini üstlenen ve hizmet eden Özkan Sümer bu süreçte Türk futboluna sayısız futbolcu kazandırmıştır.

Futbolun profesörü olarak anılan ve adına kitaplar yazılan Sümer, 2006 yılının Mayıs ayında Trabzonspor Kulübü Gençlik Geliştirme ve Bölge Koordinatörü olarak 5‘nci kez altyapı görevine getirildi. Özkan Sümer, Kasım 2008 ve Nisan 2018’de Trabzonspor‘da Futbol Koordinatörlüğü görevini üstlendi.

Bilgi, birikim, tecrübe ve fikirlerini her daim Trabzonspor ile paylaşan, Trabzonspor’u hayatının her anında yaşayan ve yaşatma gayretinde olan Özkan Sümer, Trabzonspor Kulübü’nde İstişare Kurulu Başkanı ve TÜFAD Onursal Başkanı olarak görev yapmaktaydı…

Türk futbolunda “Baba Hakkı” ve “Büyük Fikret” gibi futbolun 3 kademesinde görev yapan Sümer, Trabzonspor ve Türk futboluna damga vurdu.

“Futbolun bilge insanı” olarak da adlandırılan Sümer, Türkiye Futbol Antrenörleri Derneği Genel Başkanlığı, Türkiye Futbol Federasyonu Asbaşkanlığı ve spor yazarlığı görevinde bulundu.

Bordo-mavili takımda futbolculuk, teknik direktörlük ve başkanlık görevlerinde bulunan 80 yaşındaki Özkan Sümer, 22 Aralık 2020 tarihinde bir süredir kanser tedavisi gördüğü Karadeniz Teknik Üniversitesi Tıp Fakültesi Farabi Hastanesi‘nde hayata gözlerini yumdu. Memleketi Maçka‘da ki aile mezarlığına defnedildi…

***

BU DÜNYADAN BİR ÖZKAN SÜMER GEÇTİ…

Anısına Saygı İle…

Özkan Sümer, futbolu bıraktıktan sonra Karadeniz Teknik Üniversitesi (KTÜ) futbol takımının hocalığını yapmaktadır. Üniversiteler arası futbol turnuvasına aldığı davetle katılan KTÜ Futbol Takımı, turnuva sırasında oynanan bir maçta takımda defans oyuncusu olarak görev yapan Manzak soyadlı ve lakaplı futbolcu ile girdiği diyalog bazı kitaplara konu edilmiş cinstendir.

Görev yeri defans olan ve maç esnasında ileri çıkan Manzak, yaptığı kafa vuruşu ile takımını 1-0 öne geçirir.

Başka bir pozisyonda yine ileri çıkan Manzak, rakip defanstan dönen topa vurur ve top bir kaç oyuncuya çarparak gol olur. KTÜ 2-0 öne geçmiştir. Buraya kadar her şey yolundadır.

İkinci yarının başlaması ile birlikte işler tersine döner. Defans oyuncusu Manzak, ikinci yarıda yaptığı hatalarla takımını çok zor duruma düşürür.

Rakip oyuncuyu ceza sahası içerisinde gereksiz bir hamle ile yere düşüren Manzak, penaltıya neden olur ve maç 2-1 olur.

Bir başka pozisyonda, rakibin KTÜ kalesine geldiği bir anda yapılan ortaya ters kafa vuruşu yapan Manzak, kendi kalesine gol atar ve maç 2-2 skora gelir.

Artık maçın son dakikaları yaklaşmıştır. Manzak, rakip sahada pas atarken topu kaptırır. Topu kapan rakip takım, 3 kişi ile kontratağa kalkar. KTÜ takımı geri dönmekte geç kalır ve rakibi karşılayabilecek mesafede iki oyuncusu geriye koşmaktadır. Manzak ve Temel.

Özkan Hoca, kulübesinden maçı ve özellikle Manzak‘ı endişe izlemektedir ve maçın tüm kaderi ile oynayan, hata yapan, söyleneni yapmayan Manzak‘a çok kızgındır.

Maç esnasında oyuncunun motivasyonunu düşürmemek için sessizliğini korumayı başaran Özkan Hoca, kızgınlığını muhafaza etmeye çalışsa da, rakibin geliştirdiği bu ataktan oldukça endişelenir; sonunda daha dayanamaz ve patlar.

Manzak ile birlikte geri koşan ve rakibin atağını kesmek için pozisyon almaya çalışan defans oyuncusu Temel‘e, kulübesinden çıkarak ‘avazı çıktığı kadar’ bağırır: “Ulaa! Temeeel! Temeeel! Rakibi bırak! Manzak’ı tut, Manzak’ı tut…”

• Özkan Sümer, takımın bitmek bilmeyen gol sıkıntısını çözmek üzere, zamanın kalbur üstü forvetlerinden birini, epeyce de bir para dökülerek transfer eder ama futbol bu… yeni transfer, bekleneni bir türlü veremez. “Bu maçta patlayacak… olmadı, diğerinde patlayacak” derken, neredeyse ligin sonu gelir. Forvet oyuncusu bir türlü patlayamaz. Sezonun son maçlarından birinde Özkan Hoca, forvet oyuncusuna mecburiyetten kadroda görev verecektir. Bu durumu bilen oyuncu Özkan Sümer’in yanına gelir ve “hocam der, gerçi şimdiye kadar pek iyi gitmedi ama merak etmeyin, bu maçta yüzünüzü güldüreceğim.” der. Bu sözü duyan Özkan Sümer, bir öksürür ve “evladım, sen beni ligin başından beri güldürüyorsun zaten.” diye cevap verir.

• Anlatılana göre soyunma odasında devre arasında taktik verirken Ali Kemal‘e, topu alır almaz rakibe vermesini söyler.

Ali Kemal: Anlamadım, hocam

Özkan Sümer: Topu rakibe vereceksin.

Ali Kemal: niye hocam?

Özkan Sümer: Evladım, rakipten topu hemen alabiliyoruz ama senden yarım saatte alamıyoruz

Özkan Sümer antrenmanda forvet oyuncularına dönerek: “la olum, topa gözünüzü kapayarak vurun.”

Oyunculardan biri: niye hocam?

Özkan Sümer: “En azından yüzde elli şansımız olur.” der…

• Son oynanan maçta takımın mağlup olmasına neden olan hatalar yapan Hasan Üçüncü’ye olan kızgınlığını, maçtan sonraki ilk antrenmanda kendisinden çıkarır. “Günaydın Hocam” diyen Hasan Üçüncü’ye; “Bana günaydın deme Hasan, futbolu bıraktım hocam de.” diye cevap verir.

• Konuşmalarında dünyaca ünlü filozof ve düşünürlerden örneklemeler yapar. “Diyojen der ki, mantığın şu kuramına göre…” diyerek başlayan futbol dahisi… Okumayı ve araştırmayı çok sever. Galatasaray’da teknik direktörlük yaptığı dönemde, yaptığı taktik çalışmasını anlamayan dönemin ünlü oyuncusuna çantasından çıkardığı kitabı vererek okumasını ve sonra gelmesini söyleyen teknik adam.

• Özkan Sümer, çok sıra dışı bir karakterdir. Pek çok teknik direktörün yapmaya cesaret edemeyeceği işleri yapmasıyla meşhurdur. Mesela Trabzonspor’un fırtına gibi estiği dönemlerde bir maçta oyuncu değişikliği yapmış, oyuna giren futbolcuya da çok önemli bir görev vermiştir. Son oyuncu değiştirme hakkını bu oyuncudan yana kullanan Özkan Hoca, söylediği yapmayan oyuncusuna öfkelenir ve takımı bir kişi eksik oynatmayı göze alarak, oyuna soktuğu oyuncuyu, dışarı alır ve takımı maçı on kişi olarak tamamlar. Bu örnek belki de dünyada tektir.