3 Mart 1924, Laik Cumhuriyet’in üç temel yasasının kabul edildiği gündür. Cumhuriyet’in ve Atatürk’ün Aydınlanma Devrimlerinin temeli olan ve 29 Ekim 1923’te ilan edilen Türkiye Cumhuriyeti, 3 Mart 1924’te Meclis’te kabul edilen bu 3 yasa ile nitelik kazanmıştır.
3 Mart 1924 Devrim Kanunları ile din ve ordu siyasetten ayrılmış ve eğitim-öğretim laikleştirilmiştir. Millet egemenliğinin önündeki son engel de (halifelik) ortadan kaldırılmış ve Cumhuriyetimizin kuruluş felsefesi 3 Mart 1924’te hayat bulmuştur.
3 Mart 1924 yılında Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde kabul edilen Devrim yasalarının kabulünün 97.yıl dönümü nedeniyle Çağdaş Yaşamı Destekleme Derneği Trabzon Şubesi’nden basın ve kamuoyuna açıklama yapıldı.
Şube Başkanı Metin Serdar imzasıyla yapılan açıklamada; 3 Mart 1924’te üç önemli devrim yasasının TBMM’de kabul edildiği vurgulandı. Hilafet; Şeriye ve Evkaf Vekâleti ile Harbiye Vekâleti kaldırılması ve Öğretim Birliği Yasası (Tevhid-i Tedrisat Kanunu) kabul edilişinin 97.yılını kutladıklarını açıklayan ÇYDD Trabzon Şubesi basın metni şu şekildedir.
“O gün bir devrim günüdür, kutlu olsun!”
“Kemalist Devrimler, “Ben Cumhuriyeti vicdanımda milli bir sır gibi sakladım” diyen Mustafa Kemal Paşa tarafından, henüz Kurtuluş Savaşı başlamadan önce planlanmış ve tasarlanmıştır.
Edebiyatımızın ulu çınarı Fazıl Hüsnü Dağlarca, “Çanakkale milli mücadelenin önsözüdür” der. Aslında 3 Mart Devrim Yasaları da “Cumhuriyet Devrimlerimizin önsözüdür.”
23 Nisan 1920’de meclisimiz açılmış ve yeni kurulacak Türk devletinin halk egemenliğine dayalı olacağı ilan edilmiştir. 29 Ekim 1923’te Cumhuriyet ilan edilmiş ve devletin yönetim şekli belirlenmiştir fakat Cumhuriyet’in nitelikleri ve tamamlayıcı yasal ve toplumsal değişiklikler henüz hayata geçirilmemiştir. Bu durumda Türkiye nasıl bir Cumhuriyet olacaktır? İslam Cumhuriyeti mi, faşist Cumhuriyet mi, teokratik Cumhuriyet mi, oligarşik Cumhuriyet mi? Bu sorulara yanıt verilen ilk gün siyasal tarihimizde 3 Mart 1924’tür.
Her biri başlı başına birer devrim olan bu yasaları cumhuriyet aydınlarımız “Üç Devrim Yasası” olarak adlandırmıştır.
Bugün bile bu denli önemli yasaların kabul edilmesinin ne kadar zor olduğu ortadır. Okuma yazma oranı en alt seviyelerde olup, yıllarca dinsel baskı altında yaşamış ve halifeye kul olduğunu düşünen ümmete rağmen üç devrim kararlılıkla hayata geçirilmiştir.
Halifeliğin kaldırılışı tek başına çok büyük devrimdir. Halifelik kaldırılmasaydı Türkiye Cumhuriyeti milli sınırları içinde, üniter bir ulus devlet olmak yerine tüm müslüman nüfus üzerinde sorumluluk iddia eden fakat somut hiçbir yaptırım gücü olmayan uluslararası hukuk bakımından da tartışmalı bir yapının taşıyıcısı olarak büyük riskler üstlenecekti.
Hilafet kaldırılmasaydı Cumhuriyet’in ilanının fiilen bir hükmü de olmayacaktı zira halifelik makamı bir vesayet makamı olarak etkisini sürdürecekti. En önemli sonuçlarından biri ise asla laiklik kabul edilemeyecekti (5 Şubat 1937). Halifelik kaldırılmasa Türk Medeni Kanunu kabul edilmeyecek, yurttaşlık ve kadın devrimimiz yapılamayacaktı (17 Şubat 1926). Halifelik kaldırılmasaydı hukuk devrimimiz yapılamayacaktı.
Eğitim ve Öğretimin Birleştirilmesi Yasasının kabulünün gerekçesini anlamak için ise Atatürk’ün şu sözünü iyi değerlendirmek gerekir:
“Eğitimdir Ki Bir Milleti Ya Hür, Bağımsız, Şanlı, Yüksek Bir Toplum Halinde Yaşatır Ya Bir Milleti Kölelik ve Yoksulluğa Terk Eder.”
Bu cümle başlı başına eğitimin birleştirilmesinin ne kadar önemli olduğunu vurgulamaya yetmektedir Atatürk yeni kurulan Cumhuriyet’in temeli kültür olacak demiştir; kültürden kasıt laik, bilimsel, çağdaş bir eğitimle yetişen gençler, kuşaklar ver bir toplum yaratmaktır. Ulus birliğini, kültür birliğini sağlamanın en etkili yolu eğitimde birliği sağlamaktır. Bu nedenle Tevhid-i Tedrisat Kanunu ile o dönem henüz kapatılmayan (30 Kasım 1925) tarikat ve cemaat medreseleri de yabancı azınlıkların okulları da dahil olmak üzere tüm eğitim kurumları Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlanmıştır.
Şeriye ve Evkaf Vekaleti Osmanlı tarihinde şeyhülislamlık kurumuna denk gelen modern devlet yapısında yeri olmayan bir organdı. Temel görevi çıkarılan yasaların şeriata uygunluğunun denetlenmesiydi. Başlı başına bir vesayet organı olan bu kurum kaldırılarak yerine Diyanet İşleri Başkanlığı kuruldu.
Erkan-ı Harbiye Vekaleti kaldırılarak Türk Ordusunun yönetimi vekiller heyetinden çıkarılarak müstakil bir yapı olan Genel Kurmay Başkanlığı’na verildi. Bu sayede ordunun siyasi etkilerden uzak şekilde kurumsallaşmasının amaçlandığı yapı çok başarılı oldu.
Üç devrim yasası ile laik Türkiye Cumhuriyeti’nin temel felsefesi oluşturulmuştur.
Esasında 3 Mart 1924 laikliğin Türkiye’de filizlenmeye başladığı gündür. 3 Mart Devrimci bir gündür, kutlu olsun!”
