Ortahisar Belediyesi tarafından 2018 yılında Zağnos Vadisi’nin kuzey ucunda 2018 yılının Mayıs ayında başlatılan proje kapsamında yapılan kazılar sonrasında Trabzon’un tarihini değiştirecek bulgulara rastlanmasına rağmen bu bulguların yok edildiği bilim insanları tarafından iddia edildi.
YENİ KALINTILAR DA YOK MU EDİLECEK?
Roma döneminde inşa edilen Hadrian Limanı olarak bilinen limanın kalıntılarının ortaya çıktığı Zağnos Vadisi’nde bu kalıntıların yok edildiği iddia edilirken Kuzgundere’nin kuzey ucunda ortaya çıkan yeni arkeolojik kalıntıların eski Trabzon için büyük önem taşıdığı biliniyor ve arkeologlar bu kalıntılarında yok edileceği endişesini taşıyor.
“Trabzon’da Roma vardı, Pers vardı. Trabzon’da Bizans vardı Trabzon’da hemen hemen Anadolu’ya hakim olan tüm milletlerin bir izi var” diyen Trabzon Doğal ve Tarihi Değerleri Koruma Derneği Başkanı Doç. Dr. Coşkun Erüz, yeni kalıntılarla Trabzon turizmi açısından önemli bir fırsat yakalandığına vurgu yaptı.
ACİL BİR MÜDAHALE YOK
Kadınlar Pazarı kazısı sırasında antik Roma dönemine ait vadi içerisindeki iskele rıhtım ortaya çıktığını dile getiren Erüz, “Bu Roma’da çok kullanılan bir yöntemmiş. Vadi içerisinde giren 10 metreye kadar olan teknelerin getirip yük boşaltabildiği çok muazzam bir rıhtım. Hemen Kadınlar Pazarının bulunduğu yerdeki surun önünde ortaya çıktı. Net olarak antik Roma rıhtımı olduğu gözüküyor. Hemen arkasında bir kapatılmış olan bir kapı var. Küçük kapının hemen yanında da aslında duvar önüne kapatılmış daha büyük kente antik kente giriş kapısı vardı. Aşağı hisar dediğimiz kısım Moloz ve Pazarkapı’nın olduğu kısım aslında Roma döneminde yapılmadan önceki hali, Hadrian limanıyla birlikte muhtemelen Kadınlar Pazarının olduğu yerden kuzeyi yoktu güney tarafında ise kale vardı. Çünkü altta Roma dönemine ait kayalar çıkmaya başladı. Buda Roma’nın o dönemde varlığı sonra da 1300’de yapılan kalenin yapıldığını söylüyor. Dolayısıyla şu anda biz Kadınlar Pazarının hemen önünde antik Roma’yı tekrar bulduk. Yani tam milat mıdır bilemeyiz ama onu ancak arkeolojik kazı söyler yine inatla kazı yapmıyoruz. İnatla maalesef o alanda da kazı yapamıyoruz. Belediye dahi şu anda orada yapacağı çalışmaya müdahale etmiyor. Diyor ki yapılacak kazıdan sonra biz orayı restore edeceğiz, Roma rıhtımı şeklinde ise Roma rıhtımı şeklinde düzenleyeceğiz diyorlar ancak şu anda orada yine bir kazı yok. Yine acil bir müdahale yok. En sonunda belediye kalenin de çöküp bir şekilde zarar görmemesi için o rıhtımın olduğu yeri mucurla doldurarak zemini en azından sağlam tutmaya çalışmak için bir dolgu yaptı” diye konuştu.
KIYMET BİLMEYEN ELLER TARAFINDAN YOK EDİLDİ
Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü Araştırma Görevlisi Sinan Kılıç, Hadrian Limanı ve yeni bulgularla ilgili önemli bir yazı kaleme aldı. Kılıç, Pazarkapı mahallesindeki inşaat alanında ortaya çıkan arkeolojik kalıntıların kayda geçirilerek elde edilen sonuçların bakanlığa raporla bildirildiğini, yapılan yayınlarla da bilim dünyasıyla paylaşıldığını ifade ederek, “2018 Yılı Trabzon Yüzey Araştırması ekibi, kentin ortasındaki inşaat çukurunda Eski Trabzon iç limanına ait kalıntıların kayıt altına alınmasını sağladı. Böylece kuzey surlarının dışındaki mendirek kalıntılarının Komnenos Devleti zamanında kullanılmaya devam eden Roma Çağı dış limanı olduğu ve bunun bir de iç limanının bulunduğu anlaşıldı. Bu liman mimarisi Hadrian’dan önceki Roma imparatoru Traian tarafından 103 yılında inşa ettirilen Ostia Limanı’nda açıkça kendini gösterir. Bu limana ait 1571 yılında basılan bir gravür, 128-133 yılları arasında Trabzon’a gelen İmparator Hadrian’ın inşa ettirdiği limanın nasıl göründüğünü ortaya koymaktadır. Ancak Trabzon’da tesadüfen ortaya çıkan kalıntılar fark edilmiş olmasına karşın kıymet bilmeyen eller tarafından ortadan yok edilmiştir” ifadelerine yer verdi.
DİKKATLİ VE TİTİZ DAVRANILMASI GEREKİR
Kuzgundere’nin kuzey ucunda ortaya çıkan arkeolojik kalıntıların da eski Trabzon için büyük önem taşıyacağına dikkat çeken Kılıç, “Burada elde edilecek ipuçları ile Trabzon’un Roma Çağı’ndan çok daha önce başladığı belli olan kent tarihine ışık tutulacağı kesindir. Anlaşılan kalenin bu tarafında da deniz, Zağnos’da olduğu gibi bir zamanlar içeri girmektedir. Trabzon kenti, 13. yüzyılın başlarında ıslah edilip doldurulan bu bölgeye doğru genişletilmiştir. Osmanlı Devleti zamanında aynen kullanılmaya devam eden kalenin kuzeydoğu surları, yerinden sökülen Kadınlar Hali Pazarı’nın altında açığa çıkmıştır. 1898 yılında basılan bir kent planında Trabzon kalesinin bu tarafında Pazar Kapısı, Mumhane Kapısı, yukarı kalenin atık sularının boşaltıldığı “hendek” ve Kuzgundere’nin bir su tüneliyle denize ulaştığı görünmektedir. Ortaya çıkan bu yeni kalıntıların iç liman kalıntıları gibi yok edilmemesi için dikkatli ve titiz davranılması gerekir” dedi.
Resim 2. Zağnos deresinin kuzey ucundaki inşaat alanı kesitinde bulunan kemik iğne.
. Zağnos deresinin kuzey ucundaki inşaat alanı kuzeybatı köşesinde arkeolojik kalıntılar.
1898 yılında yayımlanmış olan Trabzon kent planı.
