Trabzon’un Düzköy ilçesinde akademisyen tarafından yapılan çalışmada mağarada yaşayan insanlara ait 13 bin yıl önce olduğu belirlenen çakmak taşı ve obsidyen olarak nitelendirilen arkeolojik bulgular tespit edildi.
Trabzon’un en eski yaşam belirtisi Düzköy ilçesindeki Çayırbağı mahallesinde ortaya çıktı. Karadeniz Teknik Üniversitesi (KTÜ) Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü Öğretim Üyesi Dr. Hülya Çalışkan Akgül ve ekibi tarafından 2018 yılında başlatılan yüzey araştırma projesi meyvesini verdi. Düzköy ilçesindeki Koskarlı Mağarası’nda inceleme yapan akademisyenler, mağarada 103 parça tespit etti. Akademisyenler tarafından alınan bu parçalardan 7’si Kanada’da bulunan McMaster Üniversitesi’nden Dr. Tristan Carter’e gönderildi. Bu numunelerin analizlerini yapan Dr. Carter, Trabzon’un ilk yaşam belirtisinin 13 bin yıl önce olduğu müjdesini verdi.
Trabzon’daki en eski buluntular olarak tarihe geçen çakmak taşı ve obsidyen olarak nitelendirilen ham maddeden yapılan aletlerin hammaddesinin Kapadokya ve Trans Kafkasya örnekleri olduğu belirlendi. Trabzon’un en eski sakinlerinin bulunduğu Koskarlı Mağarası‘nda kazı çalışmaları için plan yapmaya başlayan akademisyenler kentin gerçek tarihini ortaya çıkarmak için kazı çalışması yapmak istiyor. Koskarlı Mağarası’nda M.Ö. 10 bin ile M.Ö. 11 bin yılları arasındaki yaşam belirtisinin ortaya çıkmasıyla Trabzon’un 4 bin yıllık tarihinin çok daha eskilere dayandığı gerçeğini ortaya çıkartacak.
Çayırbağı mahallesindeki Koskarlı Mağarası’nda yapılan çalışmalar ile ilgili bilgiler veren Karadeniz Teknik Üniversitesi (KTÜ) Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü Öğretim Üyesi Dr. Hülya Çalışkan Akgül, 2018 yılında Trabzon’da arkeolojik yüzey araştırmasına başladıklarını söyledi.
Akgül “Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü’nden alınan izinle araştırma yapmaya başladık. Türk Tarih Kurumu ve KTÜ tarafından desteklenen arazi çalışmaları kapsamında 2019 yılında Düzköy Vadisine girdik. Özellikle güney bölümünü ele aldık, inceledik. Düzköy ilçesi Çayırbağı Mahallesi civarında Koskarlı Mağarası olarak literatüre kazandırdığımız bir mağarayı keşfettik ve incelemelerde bulunduk. İki yıllık çalışma boyunca çok sayıda mağara ve kaya sığınağı tespit ettik ancak içerisinde insanoğlunun yaptığını gösteren taş alet buluntuları sadece Koskarlı’da tespit edebildik. Koskarlı’da tespit ettiğimiz taş aletler çakmak taşı ve obsidyen olarak nitelendirdiğimiz ham maddeden yapılmış aletler. Çakmak taşı bölgede bulmak mümkün yerel hammadde kaynakları kullanılmış belli ki. Ancak obsidyen bu bölgede olmayan dışarıdan gelmiş bir hammadde. Dolayısıyla bunun nereden geldiğini anlayabilmek için analiz yaptırmak gerekliydi” dedi.
Akgül “Proje içerisinde birlikte çalıştığımız Kanada’dan Dr. Tristan Carter bu analizleri gerçekleştiren hocamız. Kanada’da pandemi nedeniyle bazı sıkıntılar yaşandı, üniversite, laboratuvar kapandı. O yüzden bu analiz sonuçlarının gelmesi biraz uzun sürdü. Oradan gelen ön sonuçlar bize şunu gösterdi. Trabzon için çok enteresan çok ilginç bir sonuçtu. Bir grup obsidyenin hammaddesi Kapadokya bölgesini gösterdi, bir grup ise Trans Kafkasya’yı gösterdi. Trans Kafkasya dediğimiz bölge günümüzde Ermenistan-Gürcistan’ın içinde yer aldığı bir alan. O alanda obsidyen yatakları bakımından oldukça zengin bir alan. Dolayısıyla bu mağarada yaşamın olduğu süre içerisinde uzak bölgelerle bir iletişimin varmış, ortaya çıkan tablo bu oldu” diye konuştu.
Trabzon’un en eski sakinlerini bulduklarını dile getiren Akgül, “Söz konusu dönem ne kadar erken bir dönem buna biraz değinmek gerekir. Daha insanoğlunun avcılık ve toplayıcılık yaşayarak mağaralarda yaşamını sürdürdüğü kaya sığınıklarında yaşamını sürdürdüğü bir dönem bu. Karşılaştırmaya dayanarak söyleyecek olursak muhtemelen M. Ö. 10-11 bin yılları bu taş aletlerin kullanıldığı yıllar dönemler olarak ileri sürülebilir şimdiki ön sonuçlara ön değerlendirmelere göre. Trabzon’un 4 bin yıllık geçmişi şimdi artık günümüzden önce düşünecek olursak 13 bin yıla kadar neredeyse uzanmış durumda. Yani bu bölgede Trabzon’un en eski sakinlerini bulduk. Bu mağarada yaşamışlar bu taş aletlerini işlemişler, kullanmışlar ve belli bir müddet coğrafyada yaşamışlar diyebiliriz” diye konuştu.
Çayırbağı Orta Mahalle Muhtarı Hüseyin Ocak ise Koskarlı Mağarası’nın çok eskilere dayanan bir geçmişi olduğunu bildiklerini vurgulayarak, “Üniversiteden arkeolojik çalışmaları için gelip araştırma yapıldı. Dolayısıyla burasının turizme kazandırılması yönünde bir çalışma yapılmasını bekliyoruz” şeklinde konuştu.
‘NEREDEYSE GÖBEKLİTEPE KADAR ESKİ VE ÖNEMLİ’
Dr. Akgül, ‘Koskarlı Mağarası’nda buldukları taş aletlerin, insanlık tarihinin bilinen en eski yerleşik yaşam alanı ve ibadethanesi olan Göbeklitepe ile yakın tarihlerde olduğu için önemli olduğunun altını çizdi. Akgül, “Göbeklitepe tüm dünya ve Anadolu için çok önemli. Trabzon’un ‘Koskalı Mağarası’nın önemini herkese gösterebilmek için bu kıyaslama belki yapılabilir. Koskarlı Mağarası ile Göbeklitepe arasında şartlar biraz farklı ama önemine vurgu yapmak için kullanılabilecek bir cümle olabilir. Koskarlı şu anda Trabzon bölgesinde ilk olduğu, ilk insan topluluğunu bize gösterdiği için ve nispeten Göbeklitepe’ye yakın bir tarih önerdiğimiz için böyle bir karşılaştırma yapabiliriz” dedi.
Çayırbağı Mahallesi sakinlerinden Mehmet Karal da Koskarlı Mağarası’nın turizme kazandırılmasını istediklerini kaydederek, “Burası Koskarlı Mağarası olarak geçiyor. Burasının çok eski olduğunu biliyorum. Burası turizme kazandırılırsa çok iyi olur. Bu yönde çalışma yapılırsa memnun oluruz” ifadelerini kullandı.
